Hằng ngày có rất nhiều người nhập viện do sốt. Chuẩn đoán phân biệt giữa sốt siêu vi thông thường và sốt xuất huyết thường dựa vào xét nghiệm như NS1, test IgM/ IgG có độ chính xác cao nhưng thời gian chờ kết quả kéo dài (từ 1-2 giờ). Tại khoa Cấp Cứu, để phát hiện sớm và nhanh bệnh nhân sốt xuất huyết các bác sĩ thường dựa vào các biểu hiện lâm sàng và làm nghiệm pháp dây thắt.
Trong xét nghiệm dây thắt để chẩn đoán sốt Dengue hay sốt xuất huyết – bệnh xảy ra khi người bệnh nhiễm virut Dengue, những mao mạch được kiểm tra khả năng chịu áp lực của chúng. Xét nghiệm này là một chỉ dấu tốt để đánh giá:
- sức bền mạch máu
- Liệu sốt Dengue có diễn tiến đến hội chứng sốc sốt xuất huyết (sốt xuất huyết Dengue)?.
1. Nguyên lý của nghiệm pháp dây thắt:
Nguyên lý gồm:
- Cản trở máu tuần hoàn về tim để làm tăng áp lực trong lòng tĩnh mạch
- Qua đó làm tăng áp lực mao mạch;
- Sau đó giảm áp lực một cách đột ngột.
- Nếu thành mạch kém bền vững thì hồng cầu sẽ bị đẩy ra khỏi thành mạch –> gây nên xuất huyết dưới da với dưới dạng những chấm xuất huyết nhỏ.
2. Cách thưc hiện nghiệm pháp dây thắt:
Ngày xưa, nghiệm pháp này chỉ đơn giản là dùng dây thắt (bất kì loại nào) trong 5 phút ở cánh tay cho đến khi những chấm đỏ xuất hiện dưới nó.
Có rất nhiều yếu tố cần lưu ý để kết quả chính xác như: loại dây thắt, áp lực và kết quả để nhận định nghiệm pháp dương tính. Chính vì vậy, cộng đồng đã đưa ra chuẩn chung như sau:
- Đo huyết áp. Bạn cần huyết áp tâm thu và tâm trương để xác định huyết áp chuẩn cho nghiệm pháp dây thắt, là huyết áp trung bình (huyết áp tâm thu + huyết áp tâm trương rồi chia 2).
- Nếu bác sĩ đo huyết áp từ từ, bạn sẽ thấy những đốm nhỏ màu đỏ hay cam ở bên dưới băng huyết áp. Đây sẽ là nơi tốt nhất để đánh dấu khu vực làm nghiệm pháp. Vị trí này thường ở mặt trước của cánh tay ở dưới nếp gấp khuỷu. Nếu bác sĩ không tìm thấy bất kì đốm nào, đánh dấu vị trí thực hiện như trên bằng bút lông với một hình tròn hay hình vuông diện tích 2.5 cm2.
- Bơm băng huyết áp lại đến trị số huyết áp trung bình đã tính trước.
- Bác sĩ sẽ giữ như vậy trong 5 phút. Thường sẽ rất đau, nhưng điều này là hoàn bình thường.
- Đếm tổng số lượng đốm xuất huyết xuất hiện ở vùng làm nghiệm pháp. Một số đốm xuất huyết sẽ không biến mất.
3. Ý nghĩa của nghiệm pháp dây thắt
- Nghiệm pháp này không hoàn toàn chính xác đến 100% để xác định sốt Dengue. Những yếu tố có thể ảnh hưởng đến kết quả như:
- Giai đoạn trước hay sau kì kinh ở phụ nữ
- Ở những người có tổn thương da do ánh sáng mặt trời, họ cũng có mao mạch dễ bị tổn thương.
Tuy nhiên nghiệm pháp dây thắt vẫn được sử dụng để chẩn đoán sốt Dengue. Nó được dùng để theo dõi tình trạng khi bệnh nhân đang mắc hội chứng sốc sốt xuất huyết Dengue hay sốt xuất huyết Dengue.
- WHO đã xác định rằng nghiệm pháp này là một trong những tiêu chuẩn cần thiết để chẩn đoán sốt Dengue. Trong trường hợp sốt xuất huyết Dengue, nghiệm pháp thường cho dương tính chắc chắn với từ 20 đốm xuất huyết trở lên trên 2.5 cm2.
- Do không có đặc hiệu cao, để khẳng định chẩn đoán, những tình trạng đi kèm cần được cân nhắc.
- Ở phụ nữ ngay trước và sau chu kì kinh nguyệt mà không dùng hormone bổ sung, phụ nữ có da tổn thương do ánh sáng mặt trời không được thực hiện nghiệm pháp này do họ có mao mạch dễ bị tổn thương.
- Do sốt Dengue thường gặp ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, nghiệm pháp dây thắt được dùng để đánh giá khả năng nhiễm virut Dengue ngay lập tức ở những nước này.
Các bạn có thể muốn tìm hiểu thêm:
3. Nhận định kết quả:
Quan sát mặt trước cánh tay và cẳng tay phần dưới dây thắt,đếm số lượng nốt (chấm) xuất huyết trên 1cm2. Tùy số lượng các nốt xuất huyết mà người ta đánh giá:
- 5-9 nốt/ 1cm2: nghi ngờ/ dương tính (+)
- 10-19 nốt/ 1cm2: dương tính (++)
- > 19 nốt/ 1cm2: dương tính (+++)
Đặc điểm của nốt xuất huyết: thường có đường kính khoảng một vài milimet, có thể to hơn nhưng không quá 1cm, màu đỏ, phẳng với mặt da, ấn phiến kính hoặc căng da không mất và biến mất trong khoảng từ 2- 5 ngày.
Những bệnh nhân sốt Dengue trong giai đoạn nguy kịch hay ngưng sốt có thể xuất hiện bầm máu. Đây cũng được diễn giải là dương tính.
4. Ý nghĩa của nghiệm pháp dây thắt:
- Nghiệm pháp dây thắt có thể dùng để chẩn đoán sớm sốt xuất huyết nhưng nó không phải dấu hiệu đặc hiệu của sốt xuất huyết,nó có thể dương tính ở những trường hợp như: nhiễm khuẩn huyết do não mô cầu, viêm mao mạch dị ứng,thiếu hụt các yếu tố đông máu, giảm tiểu cầu nguyên phát, đông máu rải rác nội mạch……
- Theo nghiên cứu của Thái lan thì nghiệm pháp dây thắt dương tính kết hợp với BC < 10 G/l, Hct > 40% thì độ đặc hiệu và giá trị chẩn đoán dương tính lên đến > 90%.
- Khi nghi ngờ kết quả của nghiệm pháp thì nên làm thêm các xét nghiệm để chẩn đoán xác định sốt xuất huyết.
- Nghiệm pháp dây thắt là biện pháp đơn giản, dễ tiến hành nhưng nên thực hiện tại các cơ sở y tế người dân không nên tự ý làm và đưa ra kết luận về kết quả của nghiệm pháp này.
Bạn có thể tìm hiểu thêm về dịch vụ Khám bệnh tại nhà của trung tâm Bác sĩ gia đình tại đây: Khám bệnh tại nhà.
Hoặc có thể gọi ngay số điện thoại sau để được tư vấn trực tiếp.
5. Một số thông tin về sốt Dengue, sốt xuất huyết
Sốt dengue là một bệnh lây truyền từ muỗi ở các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới. Một nghiên cứu cho thấy có khoảng 50 triệu ca mắc mỗi năm.
Muỗi bị nhiễm virut dengue khi chúng hút máu người nhiễm bệnh và sau đó chúng truyền mầm bệnh qua người khác khi hút máu họ. Đa số trường hợp mắc sốt dengue là do muỗi chích nhưng bạn cũng có thể mắc bệnh nếu tiếp xúc với máu bị nhiễm.
Virut dengue thường không gây tử vong. Tuy nhiên, nhiễm virut có thể tiến triển thành một tình trạng nghiêm trọng là dengue năng hay sốt xuất huyết dengue.
Triệu chứng nặng của sốt xuất huyết dengue thường xuất hiện sau khi bạn bắt đầu hồi phục.
6. Điều gì gây nên sốt xuất huyết?
Sốt xuất huyết – sốt Dengue thường xảy ra khi một người bị chích bởi muỗi đã tiếp xúc với máu nhiễm virut dengue.
Có 4 loại virut dengue. Một khi bạn đã nhiễm một trong 4 loại này, bạn sẽ có miễn dịch chống lại loại virut đó suốt đời. Tuy nhiên, miễn dịch này sẽ không bảo vệ bạn chống lại những loại virut dengue khác. Bạn có thể mắc đủ 4 loại virut dengue trong cuộc đời.
Thường xuyên tiếp xúc với virut dengue có thể khiến tăng khả năng diễn tiến đến sốt xuất huyết dengue.
Các bạn có thể muốn tìm hiểu thêm:
7. Triệu chứng
Những triệu chứng của nhiễm virut dengue thường bao gồm:
- Sốt nhẹ, trung bình hay cao.
- Đau đầu.
- Buồn nôn.
- Nôn.
- Đau nhức cơ, xương hay khớp.
- Nổi ban trên da.
Bạn có thể cảm thấy bạn đang hồi phục khỏi sốt dengue và sau đó đột nhiên có những triệu chứng mới và nặng hơn. Đây có thể là những triệu chứng của sốt xuất huyết dengue. Gọi cho bác sĩ nếu bạn bắt đầu có những triệu chứng:
- Mệt mỏi.
- Sốt đột ngột.
- Đau bụng dữ dội.
- Chảy máu hay bầm dưới da.
- Da ẩm hay lạnh.
- Chảy máu mũi.
- Tụt huyết áp (sốc).
Các bạn có thể muốn tìm hiểu thêm:
