GH là gì? Khi nào cần làm xét nghiệm GH?

Hormone tăng trưởng (Growth hormone [GH]) là một polypeptid gồm 191 acid amin được thùy trước tuyến yên sản xuất .Chức năng chính của hormone này là kích thích sự phát triển (tăng trưởng) của cơ thể. GH đóng vai trò quan trọng trong quá trình tổng hợp protein và khởi phát quá trình bào tồn protein, làm tăng quá trình vận chuyển glucose, sừ dụng acid béo, huy động insulin và và tạo thuận cho quá trình xây dụng kho trữ glycogen trong cơ thể.

Quá trình tổng hợp và giải phóng GH được vùng dưới đồi điều hòa thông qua vai trò của yếu tố giải phóng hormone tăng trưởng (growth hormone-releasing factor [GHRF; và yếu tố ức chế giải phóng hormone tăng trưởng (growth hormone release-inhibiting factor [GHRIH] hay somatostatin).

Giảm tiết GH ở trẻ em sẽ gây nên chứng lùn (dwarfism), trái lại tăng tiết GH gây ra chứng người khổng lồ (gigantism) ở trẻ đang tuổi phát triển và chứng to đầu chi (acromegaly) nếu tăng tiết GH xảy ra ở người lớn.

XÉT NGHIỆM định lượng nồng độ GH huyểt tương làm ngẫu nhiên không đủ chắc chắn để chần đoán tình trạng thiếu hụt của hormone này. Để cung cấp thêm các thông tin, có thể tiến hành test kích thích tiết GH (GH stimulation test) và/hoặc test ức chế tiết GH (suppression test).

Test kích thích tiết GH được tiến hành để chẩn đoán tình trạng thiếu hụt hormone tăng trưởng. Một oat các phương pháp được sử dụng để kích thích bài tiết GH (Vd dùng insulin gây tình trạng hạ glucose máu [insulin-induced hypoglycerr a] gắng sức thể lực rất mạnh và dùng thuốc như arginin hydrochlorìd, glucagon, levodopa và clonidin hydrochlorid).

Test ức chế tiết GH được tiến hành để chẩn đoán tình trạng tăng tiết hormone tăng trưởng. Có thể ức chế giải phóng GH ở một người có nồng độ GH bình thường bằng cách sử dụng nghiệm pháp gây tăng đường máu bằng đường uống; trái lại ờ người bị tăng tiết GH, nghiệm pháp gây tăng đường máu bằng đường uống sẽ ít hoặc không gây được tình trạng giảm tiết GH.

Mục đích và chỉ định xét nghiệm GH

XÉT NGHIỆM được sử dụng đề chẩn đoán tình trạng rối loạn phát triển ở trẻ em: Chứng lùn tuyến yên (do giảm tiết GH ở trẻ em); Chứng người khổng lồ (do tăng tiết GH ở trẻ đang tuổi phát triển chiều cao) và chứng to đầu chi (do tăng tiết GH ở người trương thành).

Cách lấy bệnh phẩm xét nghiệm GH

XÉT NGHIỆM nồng độ GH huyết tương làm ngẫu nhiên:

XÉT NGHIỆM được tiến hành trên huyết tương.
Yêu cầu Bệnh nhân phái nhịn ăn 8h trước khi lấy máu XÉT NGHIỆM.
Bệnh nhân cần được nằm nghi ngơi trong một mòi trường không gây stress ít nhất 30 phút trước khi lấy máu XÉT NGHIỆM.

Tiến hành test kích thích ức chế:

Cần ngừng dùng tât cá các thuốc nhóm streroid trước khi chỉ định làm test nêu có thể.
Yêu cẩu Bệnh nhân nhìn ăn 8 – 10h trước khi làm test.
Bệnh nhân cản được nằm nghỉ trong một môi trường không gây stress trong vòng 90 phui trước khi làm test.
Tiến hành làm test theo quy trình. Các mẫu bệnh phẩm sau khi lấy cần được chuyển ngay tới phòng XÉT NGHIỆM do GH có thời gian bán hủy ngắn (20 – 25 phút).

Giá trị bình thường xét nghiệm GH

Nồng độ GH (Khi lấy bệnh phẩm ngầu nhiên):

0-7 tuổi: 1 – 13.6 ng mL hay 1-13,6 µg/l.
7-11 tuổi: 1 – 16.4 ng mL hay 1-16,4 µg/l.
11-15 tuổi: 1 – 14.4 ng mL hay 1 – 14,4 µg/l.
15-19 tuổi: 1 – 13,4 ng mL hay 1-13,4 µg/l.
Nam trưởng thành: 0 – 4 ng/mL hay 0 – 4µg/l.
Nữ trưởng thành: 0-18 ng/mL hay 0-18 µg/l.

Test kích thích GH:

> 10 ng/mL hay > 10 µg/l.

Test ức chế GH:

< 2 ng mĩ hay < 2 µg/l.

Các nguyên nhân gây tăng nồng độ GH

Chứng to đầu chi (acromegaly).
Chứng khổng lồ nguồn gốc tuyến yên (pituitary gigantism).
Chứng lùn Laron (Laron dwarfism) do khiếm khuyết thụ thể GH.
Chán ăn tinh thần (Anorexia nervosa).
Hạ glucose máu.
Khối u vùng dưới đồi.
Khối u tuyến yên gây cường chức năng tuyến yên.
Bài xuất GH lạc chỗ (Vd: gặp trong u tân sinh dạ dày và phổi).
Trong giấc ngủ (2h sau khi ngủ).
Tình trạng đói ăn dài ngày, suy dinh dưỡng.
Phẫu thuật, stress, gắng sức.
Suy thận.
Xơ gan.
đái tháo đường không được kiểm soát tốt.

Các nguyên nhân gây giảm nồng độ GH

Chứng lùn nguồn gốc tuyến yên (pituitarv dwarfism).
Chậm phát triển. Tăng glucose máu.
Suy chức năng tuyến yên.
Cường chức năng vỏ thượng thận (adrenocortical hyperfunction).

Các yếu tố góp phần làm thay đổi kết quả xét nghiệm GH

Nồng độ hormone tăng trưởng có thể thay đổi trong các giai đoạn ngủ-thức, khi gắng sức, tình trạng dinh dưỡng, tình trạng stress, hạ đường huyết, dùng estrogen, corticosteroid, L-dopa.
Không nên lên kế hoạch XÉT NGHIỆM định lượng nồng độ GH trước 48h kể từ khi Bệnh nhân được làm một thăm dò chẩn đoán có sử dụng chất đồng vị phóng xạ.
Do có nhiều điểm tương tự với prolactin và lactogen rau thai, các thử nghiệm miễn dịch định lượng GH thường được làm trước đây thường cho các kết quả cao giả tạo ở các phụ nữ có thai và đang cho con bú.
Các thuốc có thê làm tăng nồng độ hortnon tăng trưởng là: Amphetamin, arginin, clonidin, dopamin, estrogen, glucagon, indomethacin, insulin, interferon, levodopa, niacin, thuốc ngừa thai uống, phenytoin.
Các thuốc có thê làm giảm nồng độ hormone tăng trưởng là: Thuốc điều trị tâm thản, bromocriptin. corticosteroid, dexa- methason, octreotid. proaestin. valproic acid.

Các cảnh báo lâm sàng xét nghiệm GH

Nồng độ GH làm ngẫu nhiên cung cấp ít thông tin cho chẩn đoán:
- Một kết quả XÉT NGHIỆM tăng nồng độ GH chưa đủ để khẳng định chẩn đoán to đâu chi hay không đạt được tình trạng lui bệnh đối với một Bệnh nhân to đầu chi đã được điều trị.
- Một kết quả XÉT NGHIỆM nòng độ GH thấp (thậm chí không định lượng được chưa đủ để khẳng định Bệnh nhân có tình trạng thiếu hụt GH do ở một số người binh thường có thể có hàm lượng GH rất thấp (< 1 µg/l.).
Nồng độ GH thay đổi qua từng ngày khiến khó xác định giới hạn tham chiêu hoặc để nhận định kết quà của từng cá thể khi chỉ tiến hành xét nghiệm 1 lần duy nhất.
Khi tiến hành test kích thích ức chế tiết GH, nên sử dụng thiết bị truyền ngắt quãng đẽ có thể dùng thuốc và lấy mẫu máu mà không cần phải chọc tĩnh mạch Bệnh nhân nhiều lần.
Đáp ứng của GH khi làm test kích thích được coi là bình thường khi nồng độ GH tối đa > 10 µg/l..
- Nếu nồng độ GH tối đa < 7 µg/l, cơ thể kết luận là có tình trạng thiếu hụt GH hoàn toàn.
- Nếu nồng độ GH tối đa mong khoảng 7-10 µg/l, có thể kết luận là có tình trạng thiếu hụt GH một phần.

Chống chỉ định làm test kích thích hay ức chế tiết GH

Chống chỉ định tiến hành test ức chế GH đối với:
Bệnh nhân bị tai biến mạch não.
Bệnh nhân có cơn co giật.
Bệnh nhân có nồng độ cortisol huyết tương cơ sở thấp.
Bệnh nhân có tiền sử bị nhồi máu cơ tim. Chống chỉ định tiến hành test kích thích tiết GH đối với:
Trẻ < 1 tuổi (do insulin bị chống chi định).
Người có bệnh thận (do bị chống chi định dùng arginin).