(Triiodothyronine Libre Sérique [T3 libre] / Triiodothyronine, Free [FreeTj, FT3)
Nhắc lại sinh lý
Khi nồng độ hormon giáp trong dòng tuần hoàn giảm xuống hay khi cơ thể phải đương đầu với tình trạng stress thực thể hay tâm thần, vùng dưới đồi bị kích thích để giải phóng ra hormon gây giải phóng hormon hướng tuyến giáp (TRH). Khi được tiết ra, TRH (thyrotropin-releasing hormone) sẽ kích thích thùy trước tuyến yên sản xuất hormon kích thích tuyến giáp (TSH). Sau đó TSH (thyroid stimulating Hormone) kích thích sản xuất và giải phóng tri- iodothyronin (T3) và thyroxin (TẠ
Hầu hết hormon giáp được sản xuất tại tuyến giáp dưới dạng T4. Các tế bào của cơ thể chuyển đối T4 thành T3 là một hormon có hoạt tính sinh học mạnh hơn. Nếu nồng độ T3 và T4 tự do trong máu tăng lên, tuyến yên sẽ bị kích thích để làm giảm sản xuất TSH thông qua cơ chế điều hòa ngược (-) (negative feedback).
Có 2 loại T3: Phần T3 tự do hay dạng có hoạt tính và phần được gắn với các protein huyết tương. Chỉ có một lượng rất nhỏ (< 1%) là T3 tự do. Khác với nồng độ T3 toàn phần, nồng độ T3 tự do sẽ không bị tác động bời các tình trạng gây tăng nồng độ protein huyết tương (do làm tăng TBG). Vì vậy việc định lượng T3 tự do (FT3) ngày càng được các thầy thuốc lâm sàng chỉ định thay thế cho XÉT NGHIỆMđịnh lượng T3 toàn phần.
T3 là hormon có tác dụng ở mức các mô ngoại biên. Thời gian bán hủy của hormon này là 48h và nó sẽ được thải trừ hoàn toàn khỏi cơ thể sau 20 ngày.
Mục đích và chỉ định xét nghiệm
Xét nghiệm định lượng nồng độ T3 tự do thường được chỉ định khi Bệnh nhân có biểu hiện triệu chứng cường giáp song nồng độ T4 tự do bình thường hay ở mức ranh giới. Xét nghiệm này giúp:
1. Đánh giá chức năng tuyến giáp.
2. Chẩn đoán các trường hợp cường giáp do T3.
Cách lấy bệnh phẩm
Xét nghiệm được tiến hành trên huyết thanh. Không nhất thiết cần yêu cầu Bệnh nhân phải nhịn ăn trước khi lấy máu XÉT NGHIỆM.
Neu có thể được, yêu cầu Bệnh nhân ngừng dùng tất cả các thuốc có thể làm thay đổi kết quả XN trước khi lên kết hoạch.
Giá trị bình thường
2,31 – 4,29 ng/L hay 3,5 – 6,5 µmol/L.
Tăng nồng độ T3 tự do trong máu
Các nguyên nhân chính thường gặp là:
- Tình trạng cường giáp.
- Nhiễm độc giáp do T3 (T3 thyrotoxicosis).
- Ưng thư tuyến giáp.
- Viêm tuyến giáp.
Giảm nồng độ T3 tự do trong máu
Các nguyên nhân chinh thường gặp là:
- Đang bị một bệnh lý cấp tính.
- Bị một bệnh lý mãn tính.
- Thiếu hụt globulin gắn thyroxin (TBG) bẩm sinh.
- Suy giáp.
- Sau cắt tuyến giáp.
Các yếu tố góp phần làm thay đổi kết quả xét nghiệm
– Các thuốc có thể làm tăng nồng độ Tị tự do là: Amiodaron, clofibrat, cytomel, estrogen, methadon, thuốc ngừa thai uống, phenothiazin, tamoxifen, terbutalin, thyroxin, acid valproic. Các thuốc có thể làm giảm nồng độ T3 tự do là: Amiodaron, steroid chuyển hóa, androgen, thuốc kháng giáp tổng hợp, aspirin, atenolol, Carbamazepin, Cimetidin, corticosteroid, furosemid, lithium, phenytoin, propranolol, theophyllin.
– Các thuốc có thể làm giảm nồng độ T3 tự do là: Amiodaron, steroid chuyển hóa, androgen, thuốc kháng giáp tổng hợp, aspirin, atenolol, Carbamazepin, Cimetidin, corticosteroid, furosemid, lithium, phenytoin, propranolol, theophyllin.
Lợi ích của xét nghiệmđịnh lượng T3 tự do
1. Xét nghiệm này đặc biệt hữu ích để chẩn đoán tình trạng cường giáp khi kết quả xét ngiệm nồng độ T4 tự do bình thường hay ở mức ranh giới (tình trạng cường giáp do T3)
. 2. Xét nghiệm có thể được sử dụng để theo dõi hiệu quả điều trị đối với tình trạng cường giáp. Neu nồng độ T3 trong giới hạn bình thường, chứng tỏ thuốc điều trị có hiệu quả kiểm soát tình trạng cường giáp.
3. Xét nghiệm cũng được sử dụng đế đánh giá các bệnh nhân có tình trạng bình giáp lâm sàng song có biến đổi phân phối các protein mang hormon giáp (Vd: có thai, rối loạn albumin máu).
