1. Cấu trúc – hình dáng và số lượng tiểu cầu
Tiểu cầu là những mảnh của tế bào nhân khổng lồ của tủy xương. Khi tế bào nầy vỡ ra, các mảnh vỡ sẽ được giải phóng vào máu, gọi là tiểu cầu, nên tiểu cầu là những mảnh tế bào nhỏ có hình dáng không nhất định (tròn, bầu dục, hình sao…) không có nhân, đường kính từ 2 – 4 micromet và thể tích « 5 – 7mm3. Tiểu cầu được tích điện âm rất mạnh.
Tiểu cầu có. một cấu trúc co giãn và bài tiết. Bào tương của tiểu cầu chứa đựng nhiều tiểu thể có thể nhìn thấy dưới kính hiển vi điện tử như:
– Các tiểu hạt a chứa đựng những enzym của các lysosom.
- Thể đông đặc rất giàu Ca++, serotonin, adrenalin, ADP, ATP.
- Ty thể
- Một ít hạt glycogen
Màng tiểu cầu có ba lớp, có nhiều lõm rất sâu vào bên trong làm tăng diện tích tiếp xúc của tiểu cầu, và làm cho tiểu cầu có tính chất xốp.
Chung quanh màng tiểu cầu là lớp khí quyển, không có hình dạng nhất định. Lớp này rất giàu glycoprotein huyết tương, trong đó các protein gây đông máu như yếu tố I, V, VIII, XIII.
Trong màng và bào tương của tiểu cầu có những protein co giãn giống như actomyosin của cơ, gọi là thrombosthenin, chiếm khoảng 20% protein của tiểu cầu. Chúng dính liền với các nếp lõm của màng tiểu cầu thành những sợi actin. Các sợi actin này có vai trò quan trọng trong sự co giãn tiểu cầu, bài xuất các hạt trong quá trình giải phóng hóa chất, và trong hiện tượng co cục máu đông.
Số lượng tiểu cầu ở người Việt Nam trưởng thành bình thường trong máu ngoại vi là 150.000 – 300.000/mm3 mđu.
Số lượng này thay đổi trong một phạm vi hẹp, nhờ cơ chế điều hòa ngược: số lượng tiểu cầu trong máu giảm sẽ kích thích cơ thể sản xuất thrombopoietin. Chất này sẽ tác động lên tủy xương, kích thích qui trình sản sinh tiểu cầu.
Suy giảm tiểu cầu về số lượng và chất lượng sẽ gây ra bệnh sinh chảy máu.
2. Các đặc tính và chức năng của tiểu cầu
Số lượng tiểu cầu được phân bố 2/3 trong tuần hoàn và 1/3 trong lách.
Bình thường tiểu cầu trôi tự do theo dòng máu. Khi mạch máu bị tổn thương làm lớp collagen của biểu mô lộ ra, tiểu cầu sẽ kết dính vào lớp collagen nhờ một chất trung gian đặc biệt là chất Willebrand. Những người thiếu chất này bẩm sinh, sẽ không cầm máu được do tiểu cầu không kết dính.
Khi có vết thương gây chảy máu tiểu cầu tụ lại ở mép vết thương, kết dính vào nhau và giải phóng những hóa chất như ADP, adrenalin, serotonin… gây co mạch và đóng vết thương để cầm máu.
Các phospholipit của tiểu cầu và thromboplastin do tiểu cầu tiết ra giữ vai trò quan trọng trong quá trình đông máu.
Tiểu cầu tham gia bảo vệ các tế bào nội mô mạch.
Phức hệ men tiểu cầu có chứa protein hay yếu tố 4 tiểu cầu hoạt động chống tác dụng heparin.
Tham gia vào quá trình co cục máu. Đời sông của tiểu cầu kéo dài từ 8 – 12 ngày. Bình thường mỗi ngày có khoảng 75.000 tiểu cầu mới được thành lập, như vậy các tiểu cầu trong máu sẽ được đổi mới hoàn toàn trong vòng 4 ngày.
