1. Da người già
Ở người già có hiện tượng: tiêu tổ chức mỡ, teo da – biểu bì, hư tổn tổn chức chun. Các hiện tượng đỏ lại hay phổi hợp với nhau làm cho da người già có những đặc điểm dễ nhận.
Đặc biệt ở bàn tay và mặt, biểu bi và bì mỏng đi và khô. Do mất khả năng đàn hòi, da có nhiều nếp nhăn nhỏ kín đáo.
Đôi khi da không mỏng đi mà lại dầy lên thô, màu vàng ngả, có kẻ hình ô vuông hoặc hình quả trám, kích thước không đều. Tùy theo vùng có thể có những chỗ gờ hoặc có những nếp nhăn lớn hơn. Đó lả do tổn thương chủ yếu ở tổ chức chun: Bệnh chun do những biến đổi lí hỏa, men, ở tổ chức chun, đi đôi với giảm chất tạo keo. Tồn thương mạch máu ở da bao giờ cũng có.
Những biến đổi đó ít khi lan toàn thân. Thường khu trú ỏ’ các vùng hở, tiếp xúc với ánh sáng, với mọi kích thích từ ngoài. Teo rõ nhất ở mu bàn tay, cố tay, cẳng tay, ở trán, ở vùng sụn tai. Còn tổn thương chun lại rõ nhất ở mặt, cổ, gáy, dái tai. Tùy theo từng người mà teo là chính hay tổn thương chun là chính, làm cho da có đặc tính riêng ở người già.
a. Ngứa tuổi già
Ngứa toàn thân khá đặc biệt, nhiều nhất ở ngực và gốc chi. Ngứa liên tục và có những đợt kịch phát. Đặc tính là không gây tổn thưomg gì ở da,không có xước trầy da, không có liken hóa. Ngứa có khi dữ dội, dai dẳng, chữa thông thường không khỏi. Có thể gặp ở da teo hay ở da bình thường; nhưng thường gặp ở da rất khô, biểu bì mỏng, mặc dù lớp mỡ vẫn bình thường.
Nguyên nhân có thể do bản thân da biến đổi ở tuổi già, có thể do thoái triển chức năng sinh dục (Huet).
Điều trị: không dùng những loại xà phòng kích thích quá nhiều. Thường dùng loại xà phòng axit, nước tắm có cám hoặc tinh bột có thề có tác dụng. Một số người xoa kem hoặc cồn kem có cocticoit hay không cũng thấy đỡ ngứa. Ngoài ra nên dùng các loại an thần, clorat, bromua. Có thể cho thêm Canxi, magie tĩnh mạch, natri silicat dung dịch 1% tĩnh mạch, phức hợp Vitamin B uống, tránh dùng cà phê, trà rượu, gia vị nhiều.
b. Dày sừng tuổi già
Rất hay gặp sau 50 tuổi. Khu trú chủ yếu ở các vùng hở, thái dương, trán, mu bàn tay. Lúc đầu là một vết vàng nâu, hình hột đậu, mặt hơi thô ráp, hơi có vẩy. Dần dần lớp phủ vẩy dày lên, bề mặt tổn thương không đều nữa và tăng sừng hóa rõ rệt. Lúc này là một vết màu nâu nhạt, ngoài có vẩy dày, cạo có thể bong ra: mặt sâu lởm chởm có các nón sừng bộc lộ biểu bì mỏng hơi rớm máu. Diện tích tổn thương có thể bằng từ hạt đậu đến đòng xu. Bờ không đều, ranh giới không rõ rệt. Không cỏ dấu hiệu chủ quan gì ngoài ảnh hưởng đến thẩm mỹ.
Tiến triển rất chậm. Tổn thương không tự khỏi. Một số có thể thoái hóa thành ung thư biểu bì tế bào gai (20 – 25% trường hợp). Do đó, cần loại trừ các tổn thương dày sừng này, không phải vì nó ảnh hưởng đến thẩm mỹ. Tùy theo vị trí và mức độ, có thề cắt bỏ, sau đó khâu lại hoặc hủy diệt tế bào bằng điện đông, đốt điện, tuyến cacbon hoặc nitơ lỏng. Hai phương pháp sau có lợi là không làm sẹo và tiện áp dụng khi dày sừng nhiều nơi. Phương pháp phẫu thuật có lợi là cho phép sinh thiết.
c. U tuyến mồ hôi tuổi già
Là những u tân tạo, kích thước từ một đầu đanh ghim đến hạt đậu, lồi lên, hình tròn hay bầu dục, ở giữa hơi lõm. Vị trí thường gặp là ở mặt, u có màu hồng nhạt hoặc hồng nâu, nổi bật lên màu da thường. Mật độ chắc, đàn hồi; không kèm theo triệu chứng chủ quan gì, u do tảng sản tuyến mồ hôi và thoái hóa biểu bì, không bao giờ chuyển thành ác tính.
d. U mạch. Hồ máu tuổi già
Gặp ở mặt, cổ và gáy, các hồ máu tuổi già là những tổ chức tân tạo giả u có kích thước từ đầu đanh ghim đến hạt đậu, tròn hoặc bầu dục, có ranh giới rõ, màu đỏ tím hơi đen, nổi bật trên vùng da chung quanh, mật độ mềm hoặc đàn hòi. Các vết này ấn có thể mất vì đẩy máu ra ngoài. Thôi ấn, máu lại đẩy vào. Hiện tượng hồ máu là do giãn mạch máu ở lớp bì nông, xảy ra ở người già. Bệnh lành tính.
U mạch tuổi già có hình thái nốt cục, mật độ chắc, ấn không mất, rải rác ở ngực, nhiều khi tự mất. Có loại u mạch tuổi già ở môi, là những vết màu xanh thẫm, mềm ở trên niêm mạc, tồn tại lâu dài, hay tái phát sau khi hủy bằng đông điện.
e. Xuất huyết dưới da tuổi già Bateman
Khu trú ở mu bàn tay, ở cẳng tay, xuất huyết dưới da xuất hiện tự nhiên dưới dạng những vết bằng hạt đậu, hoặc đồng xu, không đều, màu đỏ thẫm. Sau vài ngày vết biến mất, để lại nhiễm sắc kín đáo. Rất hay tái phát
f. Giả sẹo hình thành sao tự phát Colomb
Trên người già ở mu bàn tay, ở cẳng tay hay có những sẹo hinh sao, to nhỏ không đều. Màu trắng nổi bật trên da sẫm màu và mỏng ở chung quanh. Chung quanh cái sẹo đó hay gặp xuất huyết dưới da Bateman. Cái sẹo này không phải do vết thương; mà xuất hiện tự nhiên trên da lão hóa và tồn tại mãi.
g. Vết sắc tố ( nốt ruồi son tuổi già )
Ở mu bàn tay, cẳng tay, nhiều ít tùy ngưò’i; màu nâu sẫm, mặt nhẵn trơn, hình tròn hoặc bầu dục, có khi không đều. Tồn tại mãi. Các tổn thương này do ứ sắc tố ở biểu bi, có thể tiến triển thành dày sừng tuổi già hoặc mụn cơm tuổi già. Có thể làm mất bằng đắp thận trọng tuyến cacbon hoặc nitơ lỏng.
h. Mụn cơm tuổi già
Là mụn cơm tăng tiết bã, hay gặp ở mặt, nhất lả ỏ’ ngực. Hình hạt đậu hay đồng xu, màu nâu nhạt, ranh giới rõ rệt, mặt không đều. Mụn corn được phủ một lớp vẩy, có thể bong ra khi nạo. Rải rác khắp ngực; nếu nhiều quá gây khó chịu cho người bệnh.
Điều trị bằng nitơ lỏng, tuyết cacbon hoặc dòng điện nông.
2. Bệnh ngoài da ở người già
Ở đây, nêu một số bệnh ngoài da gặp ở người giả, nhưng không trực tiêp do sự lão hóa của tổ chức da.
a. Chốc mép
Loại hăm kẽ ở mép môi này hay gặp ở người già và tiến triền mạn tính vì sự hóa già của da làm cho các nếp nhăn ở môi (do mất răng) càng nặng thêm. Ban đêm hay có nước bọt rỉ ra, tạo điều kiện cho vi khuẩn và nấm phát triển ở mép.
Về điều trị, thường phải làm răng giả, giữ vệ sinh răng miệng, nhất là ở kẽ mép: đốt với hai bút chì nitrat bạc và kẽm nguyên chất, đắp thuốc nhão ichtyol ban đêm, bôi kem nước ban ngày. Dùng vitamin nhóm B.
b. Rụng tóc , bạc tóc
Râu, tóc bắt đầu bạc ở lứa tuổi không giống nhau; người có bạc sớm, có người bạc muộn, có thề đến trưó’c cả khi da bị lão hóa. Nguyên nhân của rối loạn men ở đây chưa được rõ.
Rụng tóc không nhất thiết phải đi cùng với tóc bạc. Rụng tóc thường lan tỏa, tiến triển rất chậm, tuần tiến và với mức độ rất khác nhau ở từng người. Rất khó điều trị vì các hành tóc bị teo vĩnh viễn. Nếu trước lúc rụng tóc có tăng tiết bã nhờn thì thường rụng tóc nhiều và xuất hiện sớm.
c. Tổn thương ung thư và tiền ung thư
Tuy không phải là đặc điểm riêng biệt của tuổi già, nhưng các u biểu mô là một bệnh hay gặp ở người có tuổi.
- Bệnh hắc tố khu trú tiềm ung thư Dubrevilh – Hut – Chinson: Bệnh này có thể gặp ở người trẻ, nhưng chủ yếu vẫn là ở người già. Thường biểu hiện dưới dạng một vết có đường viền không đều nhưng ranh giới rõ rệt. Màu nâu thẫm hoặc đen, thường lốm đốm nhiều màu, bề mặt nhẵn, nếu sùi, nảy chòi ở giữa thì phải nghi ngờ đã chuyền sang ác tính, đặc biệt khi bắt đầu có loét.
Về điều trị, thường dùng đông điện hoặc tia phóng xạ. Có thể dùng phẫu thuật cắt bỏ và nhân đó làm xét nghiệm tổ chức học. Việc chuyển thành u hắc tố ác tính hoặc ung thư nơvi bao giờ cũng có thể xảy ra nhưng tiên lượng của tổn thương ác tính hóa này không xấu bằng các u hắc tố ác tính.
- Ung thư biểu mô tế bào đáy: thường gặp ở đầu, ngực hoặc các chi. Tổn thương khởi phát phẳng, đôi khi ăn mòn, có ranh giới rõ, bờ hơi nổi. Tổn thương phát triển dần và thường biểu hiện dưới dạng ung thư biểu mô hạt trai, gồm một tổ chức sẹo ở giữa, phẳng hoặc chỉ hơi lõm, chung quanh có vành hạt trai biểu mô làm giới hạn chu vi. Có thể biểu hiện dưới dạng ung thư biểu mô kiểu Paget, phẳng, có nhiễm sắc tố và lấm tấm nhiều hạt trai biểu mô nhỏ như những chấm. Hoặc dưới dạng ung thư biểu mô tế bào đáy kiểu xơ chai da: một tấm cỏ ranh giới không rõ, có kích thước thay đổi, cứng, dạng mỡ, màu vàng nhạt, không cỏ xu hướng loét. Ung thư biểu mô loét ở vùng mũi cằm dễ gây hủy hoại da, gân, cơ và xương ở dưó’i.
- Ung thư biểu mô tế bào gai lớp Malpighi: có thể xuất hiện trên da bình thường nhưng thường trên lớp dày sừng tuổi già hoặc phát triển trên tổ chức sẹo cũ của luput lao, sẹo bổng hoặc sẹo viêm da do tia X-quang.
Sừng da to, có đáy xâm nhiễm, màu tím nhạt, hình u, về thực chất có thể coi như ung thư. Tiến triển từ từ. cần làm sinh thiết để xác định sớm chẩn đoán.
- Tổn thương da có liên quan với rối loạn tuần hoàn ngoại vi: huyết khối động mạch hay gặp ở người già có đái tháo đường hay không, và có thể kèm theo các tổn thương da. Tổn thương nặng nhất và đau đớn nhất là loét ở đầu một hay nhiều ngón chân, vùng trưó’c bàn chân và gót. Lúc đầu tổn thương nhỏ, về sau từ chỗ loét có thể có hoại tử, nếu không điều trị viêm động mạch sớm. Phải giữ vùng này thật sạch sẽ, tránh mọi chấn thương cho kháng sinh sớm.
Loét da chi dưới người già do rối loạn tuần hoàn cũ, do viêm hạ bì kiểu xơ cứng bì, chàm nhiễm khuẩn, di chứng viêm tĩnh mạch, có tiên lưọmg tốt hơn loại trên. Có khi viêm tắc mao mạch gây tình trạng teo trắng Milian, có thể là khởi điểm loét không rộng lắm, nhưng rất đau.
Điều trị sớm bằng kháng sinh, và thuốc giãn mạch ngoại vi.
3. Tổn thương niêm mạc
a. Niêm mạc miệng
Hay gặp ở phụ nữ, sau thời kì mãn kinh:
- Viêm lợi tróc vẩy da mạn tính có đặc điểm là xu hướng tróc mảnh biểu bì, kèm theo loét và lan rộng ra các niêm mạc xung quanh.
- Viêm miệng do răng giả acrylic, niêm mạc màu đỏ như son, lưỡi bóng.
- Viêm lưỡi trơn, kèm theo mất nhú lưỡi có chốc mép hay không.
b. Niêm mạc cơ quan sinh dục
Ở phụ nữ có teo cơ quan sinh dục ngoài. Môi lớn và môi nhỏ khô, trơn, đôi khi cứng và xơ chai. Đó là bệnh xơ teo âm hộ tuổi già hay kèm theo ngứa, cần phải điều trị chứng ngứa, vì gãi nhiều ở vùng teo niêm mạc có thể tạo điều kiện hình thành ung thư biểu mô tế bào gai.
Teo niêm mạc sinh dục nam ít gặp hơn vả cũng có thể dẫn đến xơ teo bao quy đầu tuổi già, làm chít quy đầu. Tổn thương này cần được theo dõi vì có thể là khởi đầu sinh ra ung thư biểu mô.
