(Hormone lutéinisante / Luteinizing Hormone)
Nhắc lại sinh lý
Hormon tạo hoàng thể (luteinizing hormone [LH]), cũng giống hormon kích thích tạo nang trứng (follicle-stimulating hormone [FSH]) được thùy trước tuyến yên bài tiết. FSH kích thích quá trình chín của nang trứng và điều này cần thiết cho sản xuất estrogen. Khi nồng độ estrogen tăng lên, hormon tạo hoàng thể (LH) được sản xuất. Nồng độ cao của cả hai hormon FSH và LH cần thiết để quá trình rụng trứng xẩy ra ờ phụ nữ và cho sự chuyển dạng của nang trứng thành hoàng thể (corpus luteum) một quá trình được biết dưới tên gọi quá trình tạo hoàng thể (luteinization). Sau khi xẩy ra rụng trứng, LH duy trì hoàng thể (nơi tổng hợp progesteron). Nếu không xẩy ra tình trạng có thai, hoàng thể bị thoái hóa sau khoảng 10 ngày. LH cũng kích thích buồng trứng sản xuất các steroid, chủ yếu là estradiol. Các steroid này giúp tuyến yên điều hòa quá trình sản xuất LH. Vào tuổi mãn kinh, buồng trứng ngừng hoạt động chức năng và nồng độ LH tăng lên. ở nam giới, LH và FSH kích thích tinh hoàn giải phóng teststeron, chất này cần thiết cho quá trình sinh tinh trùng.
Mục đích và chỉ định xét nghiệm
Để đánh giá chức năng của trục dưới đồi-sinh dục (axe hypophyso- gonadique) ở cả nam và nữ giới.
Để chẩn đoán và xử trí tình trạng vô sinh.
Cách lấy bệnh phẩm
XÉT NGHIỆM được tiến hành trên huyết thanh. Không nhất thiết yêu cầu Bệnh nhân phải nhịn ăn trước khi lấy máu làm XÉT NGHIỆM.
Nếu có thể được, yêu cầu Bệnh nhân ngừng dùng tất cá các thuốc có thể làm thay đổi kết quả XÉT NGHIỆM 48h trước khi lấy máu định lượng LH (nhất là thuốc ngừa thai loại kết hợp estrogen và progesteron và hCG).
Giá trị bình thường (Xem thêm bảng 1)
- Nữ.
- Giai đoạn tạo nang buồng trứng: 5-30 mlU/mL hay 5-30 IU/L.
- Giữa chu kỳ kinh: 75 – 150 mlU/mL hay 75 – 150 IU/L.
- Giai đoạn tạo hoàng thể: 3-40 mlU/mL hay 3 – 40 IU/L.
- Nam: 6-23 mlU/mL hay 6-23 IU/L.
Tăng nồng độ LH
Các nguyên nhân chính thường gặp là:
- Giai đoạn sớm của bệnh to đầu chi.
- Uống quá nhiều rượu.
- Vô kinh nguyên phát.
- Không có buồng trứng bẩm sinh (congenital absence of ovaries).
- Cường chức năng tuyến yên.
- Hội chứng Klinefelter (Klinefelter’s syndrome).
- Mãn kinh.
- Đang hành kinh.
- Suy chức năng buồng trứng (ovarian failure).
- Hội chứng buồng trứng đa nang (hay hội chứng Stein- Leventhal).
- Dậy thì sớm.
- Rối loạn chức năng tuyên sinh dục tiên phát.
- Hội chứng Tumer.
Giảm nồng độ LH
Các nguyên nhân chính thướng cặp là:
- Chứng chán ăn do tinh thân (anorexia nervoxa).
- Giảm chức năng tuyên sinh dục I hypogonadotropism).
- Giảm chức năng tuyên yên Rối loạn chức năng vùng dưới đồi.
- Suy dinh dưỡng.
- u tế bào tiết prolactin (prolactinoma )
- Hội chứng Sheehan.
Các yếu tố góp phần làm thay đổi kết quả xét nghiệm
- Mẫu bệnh phẩm bị vỡ hồng cầu hay dùng chất đổng vị phóng xạ để chụp xạ hình trong vòng 1 tuần trước có thể làm thay đổi kết quả XÉT NGHIỆM.
- Các thuốc có thể làm tăng nồng độ LH là: Bromocriptin, clomiphen, fmasterid. hvdrocortison, kếtoconazol, lupron, spironol- acton, tamoxifen, acid valproic.
- Các thuốc có thể làm giảm nồng độ LH là: Các steroid chuyển hóa, thuốc chống co giật, digoxin. estrogen, metformin, octreotid, phenothiazin, progestin.
Lợi ích của xét nghiệm định lượng nồng độ LH
1. Là XÉT NGHIỆM thường được chi định ngay bước một khi muốn xác định tình trạng rụng trứng có xẩy ra không và để đánh giá các Bệnh nhân bị vô kinh và hiếm muộn. FSH và LH thường được tiến hành định lượng cùng lúc.
2. XÉT NGHIỆM rất hữu ích khi làm bilan tình trạng không dậy thì (impubérisme): Ở nữ định lượng LH cần được tiến hành đồng thời với định lượng nồng độ estradiol, ở nam định lượng LH cần được tiến hành đồng thời với định lượng nồng độ testosteron.
- Ở nữ: Nồng độ LH tăng rất cao đi kèm với nồng độ estradiol thấp chứng tỏ có tổn thương buồng trứng typ Turner.
- Ở nam: Nồng độ LH tăng rất cao đi kèm với nồng độ testosteron thấp chứng tỏ có tổn thương tinh hoàn typ Klinefelter. LH bình thường hay thấp đi kèm với nồng độ testosteron thấp chứng tỏ có tổn thương vùng dưới đồi – tuyến yên.
