1. Hemoglobin là gì?
Hemoglobin là một phân tử protein trong hồng cầu có nhiệm vụ vận chuyển oxy từ phổi tới mô của cơ thể và đưa CO2 từ mô về lại phổi.
Hemoglobin được cấu tạo từ 4 phân tử protein (chuỗi globulin) được nối lại với nhau. Phân tử hemoglobin bình thường ở người trưởng thành (Hgb hay Hb) chứa 2 chuỗi alpha-globulin và 2 chuỗi beta-globulin. Trong phôi hay trẻ sơ sinh, những chuỗi beta không phổ biến và phân tử hemoglobin được tạo thành bởi 2 chuỗi alpha và 2 chuỗi gamma. Khi đứa trẻ lớn lên, những chuỗi gamma dần được thay bằng chuỗi beta, tạo thành cấu trúc hemoglobin ở người trưởng thành.
Mỗi chuỗi globulin có một hợp chất porphyrin chứa sắt được gọi là heme. Gắn với heme là một nguyên tử sắt thiết yếu cho sự vận chuyển oxy và CO2 trong máu bạn. Sắt chứa trong hemoglobincũng tạo nên màu đỏ cho hồng cầu.
Hemoglobin cũng đóng một vai trò quan trọng trong duy trì hình dạng của hông cầu. Ở hình dạng bình thường của hồng cầu, chúng tròn với dạng lõm ở trung tâm mô phỏng hình dạng một cái bánh vòng không có lỗ ở giữa. Cấu trúc bất thường của hemoglobin có thể dẫn đến bất thường hình dạng hồng cầu và tổn thương chức năng và dòng chảy của chúng qua những mạch máu.
2. Hemoglobin được đo như thế nào?
Hemoglobin thường được do như một phần của xét nghiệm công thức máu từ một mẫu máu.
Có nhiều phương pháp được dùng để đo lượng hemoglobin, đa số được thực hiện bằng máy móc tự động được thiết kế để làm nhiều xét nghiệm với máu. Trong máy, hồng cầu được phá vỡ để thu được một dung dịch chứa hemoglobin. Hemoglobin tự do tiếp xúc với một hóa chất chứa cyanide khiến nó gắn chặt với hemoglobin để tạo cyanomethemoglobin. Bằng cách chiếu ánh sáng qua dung dịch và đo lượng ánh sáng bị hấp thụ (ánh sáng với bước sóng 540 nm), lượng hemoglobin có thể được xác định.
3. Giá trị hemoglobin bình thường là bao nhiêu?
Nồng độ hemoglobin được biểu hiện bằng lượng hemoglobin với đơn vị gram (gr) trên deciliter (dL) của máu toàn phần, 1 decilitre bằng 100 mililitre.
Khoảng giá trị bình thường của hemoglobin phụ thuộc và tuổi và giới (khi người đó bước vào tuổi vị thành niên). Giới hạn bình thường là:
- Trẻ sơ sinh: 17 – 22 gr/dL.
- 1 tuần tuối: 15 – 20 gr/dL.
- 1 thánh tuổi: 11 – 15 gr/dL.
- Trẻ em: 11 – 13 gr/dL.
- Nam trưởng thành: 14 – 18 gr/dL.
- Nữ trưởng thành: 12 – 16 gr/dL.
- Nam sau tuổi trung niên: 12.4 – 14.9 gr/dL.
- Nữ sau tuổi trung niên: 11.7 – 13.8 gr/dL.
Tất cả những giá trị này có thể khác nhau ít giữa các phòng xét nghiệm. Một số phòng xét nghiệm không phân biệt giá trị bình thường giữa người trưởng thành và người sau tuổi trung niên. Phụ nữ mang thai được khuyến cáo nên tránh có mức hemoglobin cao hay thấp để hạn chế nguy cơ con mất ngay sau khi sinh (hemoglobin cao hơn bình thường) và sinh non hay trẻ sơ sinh nhẹ cân (hemoglobin thấp hơn bình thường.
4. Giá trị hemoglobin thấp có ý nghĩa gì?
Nồng độ hemoglobin thấp gợi ý thiếu máu. Số lượng hồng cầu thấp hơn mức bình thường được gọi là thiếu máu và nồng độ hemoglobin phản ánh điều này. Có rất nhiều nguyên nhân gây thiếu máu.
Một số nguyên nhân phổ biến gây thiếu máu gồm:
- Mất máu (chấn thương, phẫu thuật, xuất huyết, ung thư đại tràng hay loét dạ dày).
- Thiếu chất (sắt, vitamin B12, folate).
- Những vấn đề tủy xương (sự thay thế tủy xương do ung thư,…).
- Sự ức chế tổng hợp hồng cầu do thuốc hóa trị.
- Suy thận.
- Bất thường cấu trúc hemoglobin (thiếu máu hồng cầu và thalassemia).
5. Giá trị hemoglobin cao có ý nghĩa gì?
Nồng độ hemoglobin cao hơn bình thường có thể thấy ở những người sống ở các vùng cao hay người hút thuốc. Mất nước dẫn đến tăng hemoglobin giả và sẽ biến mất khi cân bằng nước được tái lập.
Một số nguyên nhân ít gặp khác gây tăng nồng độ hemoglobin gồm:
- Bệnh phổi tiến triển (như khí phế thũng).
- Một số loại u.
- Một rối loạn của tủy sống là bệnh tăng hồng cầu vô căn.
- Làm dụng thuốc erythropoietin bởi các vận động viên vì mục đích doping (tăng lượng oxy dự trữ cho cơ thể bằng cách nâng sự sản xuất hồng cầu một cách hóa học).
6. Làm sao để nâng nồng độ hemoglobin ở một người?
Những phương pháp tăng nồng độ hemoglobin đa dạng và việc sử dụng chúng phụ thuộc vào nguyên nhân vấn đề. Một số cách giúp tăng hemoglobin bao gồm:
- Truyền hồng cầu.
- Nhận erythropoietin (một hormone dùng để kích thích sản xuất hồng cầu ở những cá nhân bị giảm sản xuất hồng cầu hay tăng phá hủy hồng cầu).
- Uống sắt bổ sung.
- Tăng nạp vào những thức ăn giàu sắt (trứng, rau cải, bông cải, đậu, thịt nạc và hải sản) và những thức ăn giàu cộng tố (như vitamin B6, acid folic, vitamin B12 và vitamin C) quan trọng để duy trì nồng độ hemoglobin bình thường. Những thức ăn này bao gồm cá, rau củ, hạt, ngũ cốc, đậu và những trái cây có vị chua.
Bạn có thể tìm hiểu thêm về dịch vụ Khám bệnh tại nhà của trung tâm Bác sĩ gia đình tại đây: Khám bệnh tại nhà.
Hoặc có thể gọi ngay số điện thoại sau để được tư vấn trực tiếp.
7. Những lưu ý khi nâng nồng độ hemoglobin
Có nhiều cách khác nhau để nâng nồng độ hemoglobin . Nhìn chung, nồng độ hemoglobin thấp cần được nâng lên thường do 3 tình trạng: giảm sản xuất hồng cầu (như thay đổi sản xuất hemoglobin ở tủy xương, thiếu sắt), tăng hủy hồng cầu (như bệnh gan), và mất máu (như bị đạn bắn, dao đâm).
Nhận biết những nguyên nhân này sẽ bước đầu giúp nhận định phương pháp nâng nồng độ hemoglobin.
Không nên dùng thực phẩm chức năng bổ sung sắt hay những phương pháp khác mà không trao đổi trước với bác sĩ, vì những tác dụng phụ của các phương pháp này và/hay sự dư thừa sắt có thể gây ra nhiều vấn đề hơn. Thực phẩm chức năng bổ sung sắt nên được giữ xa tầm tay trẻ em vì ngộ độc sắt ở trẻ nhỏ có thể gây tử vong.
Ngoài xét nghiệm Hgb thông thường, bạn có thể được yêu cầu xét nghiệm hemoglobin A1c (HbA1c).
8. Xét nghiệm HbA1c là gì?
HbA1c – hemoglobin A1c hay hemoglobin được glycosyl hóa là một xét nghiệm kiểm soát đường huyết 3 tháng trước khi thực hiện ở những người đái tháo đường. Khi càng nhiều đường huyết tuần hoàn trong máu thường xuyên, càng có nhiều glucose gắn vào hemoglobin. Nồng độ hemoglobin bình thường là 4 – 5.9%. Khi trị số này từ 6% trở lên, nó cho thấy sự kiểm soát đái tháo đường kém dần.
HbA1c 6% ứng với đường huyết trung bình khoảng 135 mg/dL tại thời điểm 3 tháng trước. Mỗi 1% HbA1c tăng trên mức HbA1c 6% tương ứng với mỗi 35 mg/dL thêm vào 135 mg/dL của mức đường huyết.
Ví dụ, HbA1c 7% tương ứng với đường huyết 170 mg/dL ở 3 tháng trước đó.
Các bạn có thể muốn tìm hiểu thêm:
Tham khảo
https://www.medicinenet.com/hemoglobin/article.htm#what_is_hemoglobin
