Thiểu năng tuần hoàn não (insuffisance circulatoire cérébrale) là một trạng thái bệnh lý, có nhiều biểu hiện lâm sàng khác nhau, nhưng cùng có chung một cơ chế bệnh sinh, đó là thiếu máu nuôi não. Bệnh rất phổ biến ở người có tuổi, đặc biệt là lao động trí óc. Nguyên nhân chính là do vữa xơ động mạch. Vì vậy, ở người có tuổi bị thiểu năng tuần hoàn não, cần nghĩ ngay đến vữa xơ động mạch. Tuy nhiên, vữa xơ ở đây trong một thời gian dài mới làm hẹp lòng động mạch chứ chưa làm bít tắc hoàn toàn như khi đã gây tai biến làm nhũn não.
Có rất nhiều biểu hiện, nếu tách riêng từng triệu chứng một thì không triệu chứng nào là đặc hiệu. Nhưng nếu gặp một tập hợp các triệu chứng như nêu dưới đây thì hội chứng đó rất có giá trị, nhất là ở người có tuổi.
1. Lúc bắt đầu
Bệnh nhân chỉ có cảm giác mơ hồ là mình có thay đổi khác trước. Từ thể chất đến tinh thần. Người trông có vẻ giả hơn, cơ nhẽo hơn, da dẻ giảm sự đàn hồi hơn, nếp nhăn nhiều hơn, tóc rụng nhiều hơn, dáng đi chậm chạp, kém lanh lợi, hoạt bát, có người béo ra, hơi nặng nề, da phình phình. Có người gầy đi, có vẻ “khô héo”, kém tươi tắn. Tính tình thay đổi dần, những thú vui cũ nay cảm thấy nhạt nhẽo, ngược lại hay thích những cái khác, thường là nghiền ngẫm sự đời “nhân tình thế thái” ưa nơi yên tĩnh. Bệnh nhân dần dần bắt đầu tự quan sát mình. Có người ít kêu ca phàn nàn, chỉ chứng kiến lặng lẽ sự thay đổi của bản thân mình, từ thể chất đến tinh thần theo thời gian. Họ tìm cách thích nghi với điều kiện sống đó. Nhưng cũng không ít người cảm thấy bất lực, bồn chồn lo âu và hay tập trung sự chú ý vào một triệu chứng nhất định như luôn luôn than phiền về mất ngủ, đau lưng, đau vùng tim… đến mức các triệu chứng này trở thành một ám ảnh bệnh lý.
2. Càng về sau triệu chứng càng rõ hơn
Phổ biến là các triệu chứng dưới đây:
– Nhức đầu :
Là triệu chứng hay gặp nhất vì nó có mặt trong 91 % trường hợp. Nhức đầu ở đây có rất nhiều kiều nhưng phổ biến là tính chất lan tỏa khắp đầu, bệnh nhân không đau nhiều, chỉ than phiền có cảm giác căng nặng ở trong đầu mỗi khi phải suy nghĩ nhiều, xúc động mạnh hoặc lao lực với cường độ cao.
– Chóng mặt
Cũng là triệu chứng rất hay gặp vì nó có mặt trong 87% trường hợp, làm bệnh nhân lo sợ vì thế đi khám thầy thuốc. Chóng mặt cũng có nhiều kiểu khác nhau, từ nhẹ đến nặng, có người chỉ có cảm giác hơi loạng choạng khi đi hoặc đứng, bước đi không vững chãi, về mặt chủ quan, bệnh nhân than phiền có lúc như không điều khiển được chân mình, muốn đi xiêu vẹo sang một bên, có cảm giác đi trên boong, bập bềnh say sóng, hoa mắt mỗi khi chuyển từ tư thế nằm hay ngòi sang tư thế đứng đột ngột, những lúc này rất dễ ngã. Điển hình nhất là những cơn chóng mặt, thấy mọi vật chao đảo quay xung quanh mình, xảy ra mỗi khi thay đồi tư thế làm cho bệnh nhân phải nhắm mắt, nằm im, hễ cử động là chóng mặt, buồn nôn. Các cơn chóng mặt kiểu này có thể chỉ ngắn vài phút, có khi dài vài ngày. Cơn càng kéo dài, xuất hiện càng dồn dập thì bệnh càng nặng, cản trở mọi công tác, sinh hoạt.
– Di cảm : Là những cảm giác không thật, bất thường do bệnh nhân tự nhận thấy, như cảm giác tê tê, bì bì ở đầu ngón tay, cảm giác kiến bò. Dị cảm là một dấu hiệu rất sớm của vữa xơ động mạch não. Dị cảm rất đa dạng, đôi khi làm thầy thuốc lúng túng vì không biết gán cho tổn thương thần kinh nào. Về giác quan hay gặp cảm giác như có tiếng ve kêu, cối xay lúa trong tai.
Bệnh nhân rất khó chịu vì bản thân không có cách nào dập tắt tiếng đó, tồn tại cả ban đêm lẫn ban ngày, có khi từng đợt ngắn có khi kéo dài, ảnh hưởng đến mọi sinh hoạt, giấc ngủ và sức khỏe.
– Rối loạn về giấc ngủ :Đặc điểm là dai dẳng khó chịu, khó chữa, ở một số người, biểu hiện chính là mất ngủ; ở người khác lại là rối loạn về nhịp ngủ, về chất lượng giấc ngủ hoặc phối hợp các kiểu đó với nhau. Rối loạn giấc ngủ vừa là một triệu chứng của vữa xơ động mạch não, vừa là một yếu tố sinh lý bệnh làm nặng thêm sự tiến triển của quá trình bệnh lý cơ bản, làm xuất hiện các biến chứng thứ phát. Các biến chứng thứ phát, ngược trở lại, lại làm rối loạn giấc ngủ. Vữa xơ động mạch não giai đoạn đầu thường gây mất ngủ và nửa phần đầu của đêm. về sau lại mất ngủ nửa phần sau: Bệnh nhân nửa đêm thức giấc rồi không sao ngủ được nữa. Ban ngày trái lại hay ngủ gà, ngồi đâu cũng dễ buồn ngủ. Không ít bệnh nhân ở trạng thái sau có kèm theo trạng thái lú lẫn.
3. Những biểu hiện khác
– Rối loạn về sự chú ý: Hay xảy ra ngay ở giai đoạn đâu của vữa xơ động mạch não, ảnh hưởng đến khả năng làm việc nhât là làm việc trí óc. Bệnh nhân rất khó chuyển sự chú ý từ một vấn đề này sang vấn đề khác.
Họ giảm hoặc mất khả năng bao quát được một tình huống dưới một góc cạnh khác, một cách nhìn khác. Họ thường nhận thức chậm so với tình hình chuyển biến khách quan. Nhiều người tự thấy được hiện tượng nay, nên ít nhiều có cảm giác bất lực, thấy mình bị thụt lùi trước tình thê mơi. Cảm giác bất lực này lại càng làm tăng thêm sự căng thẳng tinh thần và qua nhiều cố gắng, thường là ít thành công, bệnh nhân dần dần bị suy nhược cả cơ thể lẫn tinh thần. Cũng có một loại biểu hiện khác, đó là tình trạng đãng trí kém tính liên tục trong tư duy, đang nghĩ chuyện này lại nhảy sang chuyện kia, đang nói vấn đề này lại chuyển sang vấn đề khác một cách rất bất ngờ.
– Rối loạn về tri giác
Tuy thị giác và thính giác vẫn bình thường nhưng bệnh nhân thấy nghe được ít hơn, cảm nhận được ít hơn so với người bình thường. Ngược lại, vữa xơ động mạch não có thể gây rối loạn trí nhớ theo chiều hướng tăng cảm giác, nhạy cảm quá mức đối với mọi kích thích: một tiêng động nhỏ cũng làm bệnh nhân khó chịu, nếu đang ngủ thì dễ giật mình thức giấc. Tuy nhiên, tăng cảm giác không phải là đặc điểm của vữa xơ động mạch não, nó liên quan đến trạng thái suy nhược thần kinh.
– Rối loạn về trí nhớ
Phần lớn hay quên những việc gần đây mới xảy ra, nhất là những việc thuộc sinh hoạt hàng ngày. Trái lại, những kỉ niệm của một quá khứ đã xa xôi, tưởng chừng như bị lãng quên từ lâu, nhiều lúc lại trở lại rât rõ nét. Cũng nhiều người giữ được trí nhớ tốt ngay cả khi tuổi tác đã cao, đặc biệt là đối với những vấn đề họ đã nghiền ngẫm từ lâu, những kiến thức về nghiệp vụ nhất là với lao động trí óc. Có một kiểu rối loạn trí nhớ, thậm chí nhớ kĩ, nhưng không còn khả năng sắp xếp lại trật tự trong thời gian và không gian. Chính vì vậy, suy nghĩ và nói năng hay lộn xộn, việc trước việc sau, việc này việc khác kế tiếp nhau lung tung làm cho việc theo dõi ý họ định phát biểu rất khó khăn. Bệnh nhân cũng hay nói đi nói lại một ý mà họ tưởng là mới nói lần đầu. Có những việc họ dễ quên một cách đáng ngạc nhiên xen kẽ với những việc họ nhớ một cách đáng ngạc nhiên.
-Tư duy và trí tuệ
Nhiều người tuy tuổi đã cao nhưng vẫn hết sức sáng suốt, trí tuệ minh mẫn, tư duy sáng tạo. Nhưng cũng không ít người từ 50-60 tuổi trở đi đã thấy sự giảm sút ít nhiều khả năng này. Những người này, ngay ở tuổi trung niên đã ngại thay đổi tập quán, thói quen, nếp suy nghĩ, không muốn tiếp xúc với mọi cái mới. Ở họ có sự giảm khả năng sáng tạo, là một đặctính đòi hỏi sự mềm dẻo của tư tưởng sao cho phù hợp với tình hình biến chuyển thưòrng xuyên, liên tục vì đúng vào độ tuổi này, khi đã tích lũy được nhiều kiến thức và kinh nghiệm nhất thì lại là lúc họ không có khả năng hay giảm sút khả năng sử dụng chúng một cách có ích nhất. Trong một thời gian dài, khó thấy ngay tính chất bệnh lý này. Bệnh nhân chỉ cảm giác là nhận thức của mình không rõ nét, suy nghĩ của mình kém sắc sảo, ý kiến của mình ít độc đáo, sâu sắc và dần dần trở thành khuôn sáo, thiếu nội dung cụ thể, thiết thực.
– Rối loạn về cảm xúc
Phổ biến là tính dễ cảm xúc, liên quan chặt chẽ với mức độ giảm oxy trong máu tưới não. Lúc đầu là những com rối loạn cảm xúc, lúc thế này lúc thế khác. Thông thường phản ứng quá mức đối với một kích thích thông thường. Bệnh nhân luôn cảm thấy bồn chồn, không hoàn toàn làm chủ được mình. Dần dần tính trở nên dễ kích động, dễ cáu gắt “khó tính”.
Một khía cạnh khác của tính dễ xúc động là bệnh nhân hay mủi lòng, dễ khóc, hay than vãn, ca cầm hết việc này đến việc kia, với người này với người kia. Hai trạng thái bề mặt có vẻ trái ngược, lại hay tồn tại trên cùng một bệnh nhân. Có lúc thì dễ cáu gắt phản ứng bùng nổ, có lúc lại hết sức ủy mị hay tủi thân than vãn. Chính tính chất thất thường này làm cho mọi người không muốn gần họ và làm cho họ càng dễ bực mình khó chịu, dẫn đến tình trạng cô đơn rất phổ biến.
Bạn có thể tìm hiểu thêm về dịch vụ của trung tâm bác sĩ gia đình tại đây: https://bsgiadinh.vn/kham-benh-tai-nha/
Hoặc có thể gọi ngay số điện thoại sau để được tư vấn trực tiếp.
