CA 15-3 là gì?
Chất chỉ điểm ung thư hay marker ung thư (tumor marker) là một chất được các tế bào của cơ thể sản xuất khi đáp ứng với sự có mặt của ung thư. Kháng nguyên ung thư 15-3 (Cancer Antigen 15-3 [CA 15-3]) là một glycoprotein được bộc lộ trên một loạt các tế bào ung thư biểu mô tuyến và tìm thầy trong máu của các Bệnh nhân bị các bệnh lý lành tính và ác tính của vú, cũng như trong các ung thư biểu mô (carcinoma) vú đã di căn tới gan và xương. Tuy vậy, nồng độ CA 15-3 cao nhất được tìm thấy ở Bệnh nhân bị ung thư vú di căn.
Nồng độ CA 15-3 càng tăng cao chứng tỏ ung thư đang ở các giai đoạn nặng và càng làm tăng thêm khả năng dự đoán là đã có di căn.
Mục đích và chỉ định xét nghiệm CA 15-3
Chất chỉ điểm đối với ung thư biểu mô vú.
Cách lấy bệnh phẩm xét nghiệm CA 15-3
XÉT NGHIỆM được thực hiện trên huyết thanh.
Không nhất thiết cần yêu cầu bệnh nhân phải nhịn ăn trước khi lấy máu XIV.
Giá trị bình thường xét nghiệm CA 15-3
< 38 U/mL hay < 38 kU/L.
Các nguyên nhân tăng nồng độ CA 15-3
- Ung thư vú và ung thư vú đã di căn (khoảng 80% các ung thư vú đã di căn).
- Các ung thư biểu mô khác kém đặc hiệu hơn:
- Ung thư tụy.
- Ung thư phổi.
- Ung thư buồne trứng.
- Ung thư đại trực tràng.
- Ung thư gan.
- Các nguyên nhân khác:
- Viêm gan mạn.
- Xơ gan.
- Bệnh xơ nang của vú (fibrocystic breast disease).
- Bệnh sarcoidose (sarcoidosis).
- Bệnh lupus ban đỏ hệ thống.
Lợi ích của xét nghiệm định lượng CA 15-3
- XÉT NGHIỆM hữu ích trong chẩn đoán ung thư vú và đánh giả ung thư vú đã có di căn hay chưa. Nồng độ CA 15-3 tăng lên ở 10% các khối u lành tính của vú, 30 – 50% các ung thư vú chưa có di căn ; 70 – 80% các ung thư vú đã có di căn. Nồng độ CA 15-3 trong các tình trạng không phải là bệnh lý ung thư có xu hướng ổn định theo thời gian, trái lại trong ung thư vú di căn. nồng độ này tăng lên liên tục.
- XÉT NGHIỆM rất hữu ích để theo dõi đáp ứng với điều trị của Bệnh nhân ung thư vú nhất là ờ các đối tượng có nồng độ CA 15-3 ban đầu cao hơn mức bình thường.
Các hướng dẫn thực hành lâm sàng dựa trên y học bằng chứng xét nghiệm CA 15-3
Cục quản lý thực phẩm và thuốc Hoa Kỳ (FDA) phê chuẩn chỉ định sử dụng kháng nguyên ung thư CA 15-3 để phát hiện các ung thư biểu mô vú tái phát trước khi có triệu chứng và để theo dõi đáp ứng với điều trị. Thay đổi được coi là có ý nghĩa ở mức ±25%.
Theo Hiệp hội Ung thư học lâm sàng Mỹ (American Society of Clinical Oncology) các dữ liệu hiện có chưa đủ để khuyến cáo sử dụng CA 15-3 hay CA 27-29 để sàng lọc, chẩn đoán, phân chia giai đoạn hay theo dõi sau điều trị ung thư. Mặc dù gia tăng giá trị kháng nguyên ung thư CA 15-3 có thể xảy ra trước khi các bằng chứng lâm sàng bị bệnh trong vòng 9 tháng.
Các cảnh báo lâm sàng xét nghiệm CA 15-3
- Do nồng độ CA 15-3 có thể không tăng (trong giới hạn bình thường) ở giai đoạn sớm của ung thư vú, nên XÉT NGHIỆM này không hữu ích khi sử dụng với mục đích sàng lọc ung thư vú. Xét nghiệm tìm kháng nguyên ung thư CA 15-3 cũng không được sử dụng để chẩn đoán xác định ung thư vú.
- CA 15-3 không đặc hiệu đối với ung thư vú do tăng nồng độ CA 15-3 cũng được thấy ở các Bệnh nhân không bị ung thư (Vd: xơ gan) và ở Bệnh nhân bị ung thư gan, phổi và buồng trứng.
- CA 15-3 được coi là chi tương đương với kháng nguyên ung thư 27-29 (một chất chi điểm loại mucin) ữong các chi định được áp dụng.
